4 Kasım 2010 Perşembe

Mavi Hodan Cicekleri (Borago officinalis L)

Hayir bu guzel cicek cocuklugumdan degil ama hayatimda cok uzun zamandir yer aldigi gibi kafamda hayali bahcemi olustururken dikilecek ilk cicekler arasinda ilk onda yer almistir. Ilk tanismamiz Tijen'in "Bir Ot Masali" adli kitabiyla oldu, o kadar guzel anlatmisti ki  hemen hayalimde canlandirmistim. Tesadufen Besiktas carsida ekolojik urunler satan dukkanda karsima cikinca, degerli bir mucevher gibi alip eve geldim. Hic unutmam bogaz ruzgarinin mutfagi iyot kokusuyla doldurdugu son derece gunesli bir gunde hodanlarin kalin saplarini kesip yikadim. Suyun piriltisina Hodan'in mavi ciceklerinin ihtisami karisiyordu. Sihir gibi ellerimden mavi cicekler akarak yikadim bir demet Hodan'imi. Sukrettim mi evet binkere  gunese, ruzgara, denize, Tijen'e, Hodan ciceklerine. Renkli bir omlete donustu guzelim Hodan  son derece lezzetli, parfumlu yumusak bir tadi vardi. Bir daha bulamadigim gibi dogada hic gormedim, bakmaya vaktimin olmadigini zamanlardi zaten, belkide dikkat bile etmeden yanindan gectim gittim, is guc derken yillar gecti.
 

Turkiye'de her zaman balkonum ve icinde yetistirdigim ciceklerim, agaclarim oldu ama Hodan bulamadim. Yillar sonra Fransa'ya oda yetmedi bir koye, bahcesi, bostani, serasi olan bir eve tasindik. Hayalimdeki bahceyi gerceklestirmek icin ilk aldigim tohumlardan biriydi Hodan ama acele etmisim.


 
Bir gun evimizin avlusunun yanindaki otlukta yururken guneste mavi bir mucevher gibi bir sey parladi, heyecanlandim, sip diye tanidim evet Hodan cicekleri. Insan bir bitkiye ask duyar mi ? evet duyar ben Hodan'a sevdaliyim. Fotografini cekmeliyim dedim koparmaya bile kiyamadim. Fransiz'larin yol kenarindaki bitkileri, agaclari traslayip askeri nizama sokma gelenegi var, dogada gordugum ilk Hodan'im buna kurban oldu. Yilmadim bahceme ektim. Tum yaz guzelim cicekleriyle gonlumu, salatalarimi senlendirdi. Cig olarak tadi biraz salataliga benziyor. Onun gibi hafif tuylu. Serin bir tadi var yaza yakisiyor. Ciceklerini buz kaliplarinda dondurdum, suyun yanina veya kokteyllerin icinde servis ettim. Yapraklarindan omletler yaptim, hatta dolmasini yapanlari bile duydum. Karadeniz'de tursusu yapilirmis. Bu sene ben ona cok kiyamadim. Bolca tohum toplamama ragmen, kendi kendini eken ciceklerden oldugundan seneye kendiliginden tum bahcede mavi cicekler boy gosterecek biliyorum. Malum kis basladi burada, olsun ben beklerim, sevda dedim bir kere...


Latince Adi:Borago officinalis
Turkce adi: Hodan, kaldirik, zembil cicegi
Ingilizce Adi:Borage, starflower
Fransizca Adi:Bourrage officinale
Almanca adi:Borretsch
Ailesi:Boragiceae (Hodangiller)
Zehir durumu: Cok fazla miktarda yaprak yenildiginde karacigeri zehirler diye bir bilgi olmasina ve Fransa'da aktarlarda satilmasi yasaklanmasina ragmen son arastirmalar alkolden harap olmus karacigerlerde bu etkiyi yapacagi yonunde. Ozellikle Karadeniz'lilerin ve Ispanyollarin halen demet demet cok severek  tukettigi bir sebzedir. Cicek ve tohumlari zararsizdir rahatlikla kullanabilir. Tohumlarini yagi ayrica satilmaktadir.

Yetistirilmesi kolay bitkilerdendir. Gunes ve yari golge sever. Ilkbaharda direk topraga ekilen tohumlar tum yaz ve sonbahar boyunca cicek verir, ilk donlarla bir yillik omrunu tamamlar. Kendi kendini eken bitkilerden  oldugundan bir sonraki sene bahceyi ve komsu bahceleri senlendirir. Tohumlari cok dayaniklidir bes seneden fazla saklayabilirsiniz. Ozellikle arilarin gozdesidir. Cicekleri, saplari ve yapraklari yenir. Sakarya cevresinde kokunu kavurarak yerlermis ve adida Dikkaldiran'mis. Cok guzel mavi cicekleri olan bir bitkidir, ender de olsa beyaz  ciceklilerde vardir.

Ciceklerinin guzel mavisi eski ressamlar tarafindan Meryem Ana'nin giysilerini boyamak icin kullanilirmis. Cesaret arrtirmak icin askerlerin uzerlerine surulurmus. Bitki kalsiyum, potasyum ve mineral tuzlar iceriri, bobrek ustu bezlerini uyararak cesaret artisina neden oldugu arastirmalarla ortaya cikmistir.


Wikipedia botanik'ten alinmistir.
Bir avuc mavi cicegi kaynar suda bekleterek mavi bir bitki cayi elde edebilirsiniz.  Yuzyillardir anti enflamatuar, ve romatizmaya karsi kullanilmis. Yuksek ateste terlemeye ve rahatlamaya yardimcidir.   Melankoli'ye karsi kullanilmis bir zamanlar.  Tohumlarindan elde edilen yag eczanelerde satilir. Bu yag omega 6 icermektedir.  Dermatit, artrit, egzema, regl oncesi sendromu ve seker hastaligi dolayisiyla olusan yararlarin tedavisinde kullanilir. Doganin eczanesinden doktor tavsiyesi olmadan yada aldiginiz baska ilac varsa, hamileyseniz faydalanmayin fayda yerine zarar gelebilir. Tanistiginiza memnun oldum.

Kaynaklar: 1-Larousse du Jardin Bio
2-70 remedes naturels a faire soi-meme James Wong
3-Bir ot masali, Tijen Inaltong
4-http://www.aujardin.info/plantes/borago-officinalis.php
5-http://www.pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Borago officinalis
6-Sifali otlar lesley bremness

14 yorum:

hindiba dedi ki...

Beste, ne güzel anlatmissin! Bir de senin tanistirdigina memnun oldum. Ben de ya Tijen'in ya da Lesley Bremness'in kitabindan ögrenmistim hodani ilk. Ikisini yaklasik ayni zamanlarda okudugum icin hep karistiriyorum. Bizim sokaktaki evlerin birinin citinden kafasini uzattigini ilk gördügümde kalbim duracakti. Yani bir bitki hem mavi cicekli, hem yabani, hem yenilebilir olsun, hem ben adini bileyim, hem de bizim sokakta yetissin. Ne sans! O sans bana bir kez daha güldü ama tadina bakmaya bugüne dek hic imkanim olmadi.

A Kadir Bekçi dedi ki...

Karadeniz Bölgesinde doğada bol olarak yetişen bu bitkiye Kaldirik denir.kavrularak yendiği gibi turşusu da yapılır.Sakarya çevresinde ise bu bitkiye köylüler 'Dikkaldıran' diyor ve toprak altından çıkardıkları kısmını kavurarak yiyorlar.Çokta lezzetli oluyor.

Meyvelitepe dedi ki...

Hodan ya da buradaki adıyla Kaldirik aynı zamanda kardeş bitkiler içinde en popüler olanlardan biri. Özellikle çileklerin yanına ekildiğinde çileklerin hastalıklara daha dirençli hale gelip, daha büyük ve leziz meyveler verdikleri söyleniyor. Aslında zararlılara karşı caydırıcı özelliği olduğundan domates, kabak da dahil pek çok bitkiye eşlik etmesi hayırlı oluyormuş. Üstelik bir de hem kompost içinde hem de malç olarak kullanılabiliyor.
Sayende bilmediğimiz ayrıntıları da öğrendik, eline sağlık Beste.

Berceste dedi ki...

Oyle guzel anlatmissin ki, o ilk omletten yemek isterdim. Cicekleri ile buzlarim senlensin dilerdim... Cok da yakinimda, bahcemde imis ama ben kadir sinas bilmemisim, tanimamisim onu :( 3-4 sene once nerelerdeydin Beste?

beste dedi ki...

Evren-Tesekkurler bir daha bulursan kopar bir mavi cicek bizi hatirlayarak at agzina:) Bak sizin ormana atmak icin tohum yollayabilirim ne dersin?

Kadir Bey-Kullanimi cok yaygin Karadeniz'de birgun yerim umarim tursusunu yaziya ekleyecegim isimlerini, kokunun yendigine dair bir bilgi yoktu ilgincmis. Cok tesekkurler

Meyvelitepe-Domates ve cilekle ekiliyor diye okumustum ama ben goze hos gozukuyor diye dusunmustum halbuki direnc kazandiriyormus ben tesekkur ederim. Saplarini cikarmistim hemen komposta dogru yolcu ediyorum...

Berceste-Istanbul'da :)))

hindiba dedi ki...

Sen insani zorla gerilla yaparsin ;)

beste dedi ki...

bayiliyorum o harekete 'the guerrilla gardening' ben, anlamissin zaten:)

nevin dedi ki...

Beste'cigim, sahane yaa... hakikatten Evren'in yorumuna katiliyorum :)) xxxx

Adsız dedi ki...

Karadeniz'de tohumu bir kere toprağa düşmeyegörsün, neredeyse bahçelerden evlerin içlerine davetsiz misafir olarak girecek gibidir. Yani öylesine çoğalır ki şaşarsınız. Küçük bir kök çeliğini bulur da toprağa dikerseniz bilin ki sizi utandırmaz, kök kök yayılır da gider. Tabi doğada bol bulununca da öyle yaprağı, çiçeği ile pek uğraşmazlar, etli kökleri revaçtadır mutfaklarda. Çok güzel anlatmışsınız kullanım alanlarınıü, ancaaaaaak benden nacizane bir tavsiye herkese; siz siz olun ayıklarken eldiven kullanmayı ihmal etmeyin ya da kullanmayın, deneyin görün sonucu :) ... Sevgiyle kalın... AKASYA KOKULU ÇOCUKLUĞUM.

Tijen dedi ki...

Sevdalanılmayacak gibi bir şey değil ki Beste! Ben de sevdalıyım ona, zerafetine de vurgunum tabii.

Şefika dedi ki...

Hodan'ı Ağva'da bahardan başlayarak çok görüyorum. Kandıra ve Ağva köylüleri kaldirek yanında tüylü yaprak ya da tüylü mancar da diyorlar. Bundan bulgur içli dolma yaparlardı eskiden. Kökünün yendiğini ben de bilmiyordum. kolay yetişiyor. Bir ara ben yanlışlıkla kır menekşelerinin arasında saksıya ekmiştim. İnatla yaşadı. Bahçesi olmayanlara tavsiye ederim.

Pinar dedi ki...

Demek sevgili Jale'nin karakafes otu sanip da benim icin cogaltmaya calistigi hodan senmissin! Sen de karakafes gibi illa ki nem, su diye tutturursan burada zor olursun. Bakalim, belki yolumuz kesisir bir yerde, denersin sansini burada.

beste dedi ki...

Suyu sever evet :) bakalim hodan thumlari Datca'ya dogru baharda bir yolculuk yaparlar belki kandirirsam! karakafese biraz benziyor ama cok farklilar, ikiside toprak zenginlestiriyor ve kompost dostu...

Pinar dedi ki...

Taaa o kadar uzaklardan gelmesine gerek yok!:) Turkiye'de de var. Buralarda bulunur mutlaka. Hem de dalindan kolay uretiliyormus. Cok sagolasin yine de.